Poprzednie artykuły zawierały informacje dotyczące polipów jelita grubego, niepokojących objawów oraz czynników ryzyka zachorowania na raka jelita grubego. W tej części dowiesz się więcej na temat obciążeń rodzinnych, które są wskazaniem do wykonania profilaktycznej kolonoskopii najczęściej jeszcze przed 50 rokiem życia.
Przypomnijmy! Rak jelita grubego jest jednym z trzech najczęściej występujących nowotworów złośliwych w Polsce, zarówno wśród mężczyzn jak i kobiet; a zachorowalność na tę chorobę systematycznie wzrasta. Każdego roku w Polsce rozpoznaje się raka jelita grubego u ok 18 tysięcy nowych chorych. Znajomość najczęstszych objawów nowotworu oraz symptomów alarmowych daje szansę na szybkie przeprowadzenie badań diagnostycznych i wykrycia guza na wczesnym etapie zaawansowania. Wczesna wykrywalność raka jelita grubego ma kluczowe znaczenie dla skuteczności terapii i rokowania. Pacjenci z nowotworem rozpoznanym we wcześniejszych stopniach zaawansowania mają znacznie większe szanse na wyleczenie z choroby.
Dlatego też w Polsce od 2000 roku realizowany jest program badań przesiewowych wczesnego wykrywania raka jelita grubego. Program polega na wykonywaniu jednorazowej kolonoskopii u osób bez objawów raka jelita grubego. Badania te wykonywane są u osób w wieku 50–65 lat oraz 40–65 lat w przypadku dodatniego wywiadu rodzinnego w kierunku raka jelita grubego.
Wskazania do kolonoskopii w związku ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na nowotwór stanowi obciążający wywiad rodzinny. W zależności od zachorowania jakie wystąpiło w rodzinie, przyjmuje się następujące sposoby postępowania:
- jeden krewny 1. stopnia z rozpoznanym rakiem jelita grubego ≥ 60. roku życia — standardowy protokół badania przesiewowego, ale od 40. roku życia
- dwóch lub więcej krewnych 1. stopnia z rozpoznanym rakiem jelita grubego ≥ 60. roku życia lub jeden krewny 1. stopnia z rozpoznanym rakiem jelita grubego < 60. roku życia — standardowy protokół badania przesiewowego od 40. roku życia lub 10 lat wcześniej niż postawienie diagnozy raka jelita grubego u najmłodszego krewnego
- wywiad w kierunku HNPCC (dziedziczny rak jelita grubego niezwiązany z polipowatością) — od 20.–25. roku życia pełna kolonoskopia (z usunięciem polipów) co 1–2 lata, od 30. roku życia gastroskopia co 2 lata, u kobiet coroczne badania przesiewowe pod kątem raka trzonu macicy (biopsja aspiracyjna endometrium, przezpochwowe badanie USG), począwszy od 25.–35. roku życia
- wywiad w kierunku FAP (rodzinna polipowatość gruczolakowata) — badanie genetyczne i kolonoskopia co 12 miesięcy od 12.– 15. roku życia
- u chorych ze schorzeniami zapalnymi jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna) — kolonoskopia co 1–2 lata, w eksperckich ośrodkach zamiast stosuje się chromoendoskopię, która pozwala identyfikować obszary jelita grubego wymagające pobrania wycinków
Kolonoskopia z pobraniem wycinków oraz ewentualnym usunięciem polipów jest podstawowym i najlepszym badaniem w celu wykrycia raka jelita grubego. Tylko badania histopatologiczne dają nam wiarygodne wyniki co do rodzaju zmiany.
Rak. Co dalej?
Po potwierdzeniu diagnozy (kolonoskopia z pobraniem wycinków z guza, z następowym badaniem histopatologicznym) należy dokonać oceny zaawansowania choroby. Skuteczną terapię pacjenta ułatwia model kompleksowej opieki onkologicznej (tzw. KON-JG). W Małopolsce są trzy placówki posiadające umowę z NFZ na realizację kompleksowej opieki nad pacjentami z rakiem jelita grubego. Są to: Szpital Specjalistyczny im. L. Rydygiera w Krakowie, krakowski oddział Narodowego Instytutu Onkologii oraz Szpital Wojewódzki im. św. Łukasza w Tarnowie. Szpitale te zapewniają diagnostykę nowotworu jelita grubego, leczenie w poradniach i na oddziale szpitalnym, dostęp do programów lekowych czy radioterapii oraz koordynację terapii. Niezbędnym elementem pomocy jest także wsparcie psychologiczne.
Szansę na całkowite wyleczenie choroby mają pacjenci, u których nie występują przerzuty w węzłach chłonnych i narządach odległych (wątroba, płuca) oraz nie stwierdza się naciekania narządów sąsiednich. Ostateczna ocena rokowania jest możliwa po zabiegu operacyjnym i histopatologicznej ocenie usuniętego guza wraz z odcinkiem jelita.
(autor tekstu: lek. Krzysztof Figuła - lekarz Pracowni Endoskopii Przewodu Pokarmowego Szpitala Powiatowego w Limanowej.)
Szpital Powiatowy w Limanowej podjął skuteczne starania o pozyskanie środków na wykonywanie badań kolonoskopowych w znieczuleniu bez skierowania. Dzięki temu od 1 stycznia 2023 r. jesteśmy jednym z 23 w Małopolsce realizatorów programu badań przesiewowych raka jelita grubego finansowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
W ramach programu profilaktyczną kolonoskopię w znieczuleniu bezpłatnie i bez skierowania, raz na 10 lat mogą wykonać wszystkie osoby w wieku 50-65 lat oraz młodsze w wieku 40-49 lat, których bliscy krewni (pierwszego stopnia) chorowali na nowotwór jelita grubego. Na badanie nie jest wymagane skierowanie, kwalifikacja odbywa się na podstawie wypełnionej ankiety. W celu rejestracji na badanie prosimy o kontakt pod numerem telefonu: 18 33 01 700 w. 848 lub 536-502-498 – REJESTRACJA.